Istota i funkcje chmury obliczeniowej

Wykorzystanie chmur obliczeniowych (CC – ang. Cloud Computing) stało się w ciągu ostatnich lat standardem dla wielu przedsiębiorstw. Na rynku pojawia się coraz więcej firm, oferujących mniej lub bardziej kompleksowe usługi z obszaru CC. Media dostarczają bardzo zróżnicowanych informacji na temat tej technologii. Łatwo się pogubić w gąszczu różnych definicji, opisów i rozmaitych, nie zawsze prawdziwych, tez dotyczących chmur obliczeniowych.

Dążąc do uporządkowania wiedzy na ten temat, przygotowaliśmy dla Państwa cykl artykułów poświęconych CC. Poza omówieniem istoty tego rozwiązania i jego najważniejszych funkcji, poruszymy również kwestię świadomego wyboru dostawcy usług w chmurze, problem bezpieczeństwa aplikacji i danych, przechowywanych fizycznie poza komputerami użytkowników, a także zagadnienie optymalizacji kosztów związanych z CC. Cykl zwieńczymy podsumowaniem korzyści i wyzwań, jakich należy się spodziewać w związku z zainwestowaniem to rozwiązanie.

W niniejszym tekście wprowadzającym koncentrujemy się przede wszystkim na pytaniach o to, czym właściwie jest chmura, jak działa oraz jakie są jej formy i funkcje?

Czym jest chmura?

Chmurę obliczeniową najogólniej opisać można jako model przetwarzania danych, w którym współdzielone zasoby IT, aplikacje, informacje oraz procesy biznesowe są dostarczane użytkownikowi w formie usługi. Niezależny dostawca oferuje swoje serwery, systemy operacyjne i programy, do których użytkownik (firma lub osoba prywatna) zyskuje dostęp za pomocą połączenia sieciowego. Najkrócej rzecz ujmując, odbiorca korzysta z finalnego produktu, natomiast zasoby potrzebne do jego wygenerowania i utrzymania pozostają przed nim ukryte. Dobrym porównaniem są tutaj dostawy prądu lub wody – użytkownicy podłączeni do sieci dystrybucyjnej płacą tylko za to, z czego korzystają, nie przejmując się przy tym niuansami utrzymania i konserwacji wodociągu czy linii wysokiego napięcia.

Co się mieści w chmurze?

Współcześnie już prawie wszystko. Dawno minęły czasy, kiedy najpopularniejszym rozwiązaniem była tzw. kolokacja, polegająca na prostym zleceniu obsługi serwerowni. Dostawca odpowiadał w takim przypadku wyłącznie za dostarczenie prądu, klimatyzacji, miejsca na sprzęt i fizycznego połączenia z siecią – wszystko inne użytkownik zapewniał sobie sam.

Dziś chmury obejmują znacznie więcej funkcjonalności. Generalnie, można wyróżnić trzy modele CC:

• IaaS (Infrastructure as a Service). Dostawca zapewnia niezbędny sprzęt – serwery, przestrzeń dyskową lub określone zasoby pamięci. Nie są one zatem fizycznie instalowane i utrzymywane przez użytkownika. W przypadku serwerów dedykowanych odbiorca płaci za sprzęt, przy wykorzystaniu maszyn wirtualnych – za zużytą moc serwerów. Nadal jednak musi samodzielnie wyposażyć się w system operacyjny oraz niezbędne oprogramowanie i we własnym zakresie dbać o ich aktualizację czy konserwację. Rozwiązanie to jest bardzo popularne wśród organizacji i firm, które chcą zachować pełną kontrolę nad swoimi zasobami IT (systemami, aplikacjami itp.), nie ponosząc przy tym nakładów na tworzenie i utrzymanie całej infrastruktury.
• PaaS (Platform as a Service). W tym modelu użytkownik zostaje zaopatrzony dodatkowo w system operacyjny i platformę aplikacyjną, których utrzymaniem zajmuje się dostawca. Jest przy tym wolny od kosztów zakupu licencji – nabywa prawo do użytkowania, a nie posiadania danego systemu czy narzędzia informatycznego. Rozwiązanie to chętnie wykorzystywane jest przez programistów, którzy mając dostęp do tak rozbudowanej usługi CC mogą koncentrować się wyłącznie na tworzeniu aplikacji.
• SaaS (Software as a Service). Dostawca zapewnia użytkownikowi sprzęt, system operacyjny oraz gotowe aplikacje. Odbiorca korzysta z finalnego produktu, najczęściej za pomocą przeglądarki internetowej. W tym kompleksowym modelu CC aktywność użytkownika sprowadza się zwykle do ograniczonej kontroli nad użytkowaną aplikacją i jej funkcjonalnościami za pomocą oferowanych przez dostawcę opcji personalizacji. Opcja SaaS powszechnie wykorzystywana jest nie tylko przez firmy, ale również osoby prywatne (osobista poczta, kalendarze, gry), przez co pozostaje dla masowego odbiorcy najbardziej rozpoznawalną formą CC. Podobnie, jak w przypadku PaaS, użytkownik nie martwi się zakupem licencji, ponieważ płaci jedynie za korzystanie z danej aplikacji, „wypożycza” ją od dostawcy.

Permanentnie, czy na chwilę?

To, jak długo wykorzystujemy określoną usługę CC i ile w związku z tym za nią płacimy, określone jest przez dwie kwestie: nasze zapotrzebowanie oraz warunki umowy zawartej z dostawcą. Obecnie trendem wiodącym jest opcja „płać tylko za to, z czego korzystasz”, zakładająca dążenie do pełnej elastyczności w doborze zakresu usług w chmurze. Serwery można wynająć zarówno na rok, jak i na tydzień, podobnie rzecz się ma z osadzonymi w chmurze systemami operacyjnymi czy aplikacjami. W zależności od indywidualnego zapotrzebowania zmniejszamy lub zwiększamy wynajmowaną przestrzeń dyskową. Znika też problem inwestycji w zakup oprogramowania, z którego rzadko korzystamy. Większość dostawców proponuje dziś użytkownikom usług CC w pełni skalowane i elastyczne oferty, zakładające możliwość płynnego dokupienia lub rezygnacji z różnych funkcjonalności w chmurze.

Kto ma dostęp do chmury obliczeniowej?

Mając na uwadze kryteria, takie jak: lokalizacja dostawcy (zewnętrzny lub wewnętrzny) oraz stopień dostępności (dla wszystkich lub dla jednego odbiorcy), możemy wyróżnić:

Chmurę prywatną (private could). Rozwiązanie, w którym cała infrastruktura chmury funkcjonuje na wyłączny użytek jednego odbiorcy. Stosowane najczęściej przez duże firmy i organizacje, które w swoim obrębie wydzielają zarówno dostawcę, jak i finalnych użytkowników usług CC. Dostawcą zostaje wówczas, przykładowo, dział IT danej korporacji, natomiast użytkownikami – pracownicy działów HR, zaopatrzenia, obsługi klienta itd.

Chmurę publiczną (public cloud). Dostęp do niej mają wszystkie zainteresowane podmioty (zarówno firmy, jak i osoby prywatne). To właśnie w chmurze publicznej osadzona jest infrastruktura i zawartość naszych skrzynek mailowych, liczne gry i aplikacje, z których często korzystamy za pośrednictwem internetu, a także nasze kopie zapasowe i inne dane, które zachowujemy poza pamięcią naszych komputerów oraz telefonów, by ich nie utracić w przypadku uszkodzenia sprzętu.

Chmurę hybrydową (hybrid cloud). Rozwiązanie, w którym połączone zostają chmury publiczne z prywatnymi. Przykładem jest sytuacja, gdy organizacja lub firma część swoich aplikacji i danych przechowuje w chmurze prywatnej, ale oprócz tego wykupuje też usługi CC od zewnętrznego dostawcy. Pomiędzy chmurą prywatną a publiczną zachowany jest przy tym określony poziom integracji, który pozwala użytkownikom korzystać naprzemiennie lub symultanicznie z obu źródeł usług, bez konieczności każdorazowej autoryzacji dostępu czy problemów ze zgodnością oprogramowania.